10 SORU VE CEVAPTA ORTAÖĞRETİME GEÇİŞ SİSTEMİ

Liseye Geçiş Sınavı (LGS) sonuçları geçtiğimiz günlerde açıklandı. Sonuçların 24 Haziran seçimlerinin sonrasına ertelenmesine tepki gösteren Eğitim Sen, ’10 Soruda Ortaöğretime Geçiş Sistemi ve Yerleştirme Sorunları’ başlıklı bir açıklama yayınladı.

Sistemin neden değiştiğinden, yerleştirme tercihlerinin nasıl yapılacağına kadar birçok soruya yanıt veren açıklama şu şekilde:

Ortaöğretime geçiş sistemi neden değişti? Ne hedefleniyor?

16 yıllık iktidarı boyunca eğitim politikaları konusunda her dönem başarısız olan AKP ve Milli Eğitim Bakanlığı (MEB), eğitim politikalarındaki başarısızlığının üzerini sürekli sistem değişikliği yaparak örtmeye çalıştı. 16 yıl içinde 6 farklı Milli Eğitim Bakanı döneminde, sadece ortaöğretime geçiş sisteminde 6 önemli sistem değişikliği yapıldı. Ancak yapılan her sistem değişikliği, öğrenci ve velileri mağdur etmekten, eğitimi daha da niteliksizleştirmekten  öteye gidemedi.

Ortaöğretim kurumları, tıpkı ilkokul ve ortaokullar gibi, iktidarın siyasal-ideolojik ihtiyaçları ve hedefleri doğrultusunda sürekli yeniden düzenlendi. Bu nedenle sorunu sadece sistem ya da sınav değişikliği ile sınırlı tutmak elbette mümkün değil. Eğitimde 4+4+4 ile birlikte eğitimde yaşanan dinselleşme ve ticarileşme uygulamaları ile sistem değişiklikleri arasında somut ilişkiler var. Ortaöğretime geçiş sürecinde yapılan her değişiklik, öğrencilerin giderek artan oranlarda özel okullara, imam hatiplere, meslek liselerine ve açık öğretim liselerine gitmelerine neden oldu. Yeni Ortaöğretime Geçiş Sistemi ile ortaöğretim kurumlarına yerleşme süreci daha karmaşık hale getirilirken, öğrencilerin özellikle özel okullara, imam hatip ve meslek liselerine yönlendirilmesi hedefleniyor.

MEB’in uzun süredir “adrese dayalı yerleştirme” üzerinde çalışmasına rağmen, hiçbir bilimsel araştırma, ön çalışma ya da hazırlık yapılmadan ortaöğretime geçiş sisteminde değişiklik yapması, başta öğrenciler ve veliler olmak üzere, toplumun büyük kesiminde büyük endişe ve kaos yaratırken, 2018 yılı Ortaöğretime Geçiş Sınavı sonuçlarının açıklanmasıyla birlikte öğrenci ve velilerin kafasındaki soru işaretleri artmış durumda.

Yerleştirme tercihleri nasıl yapılacak?

Ortaöğretime Geçiş Sınavına girenler dahil olmak üzere yaklaşık 1 milyon 200 bin öğrenci,  yerel yerleştirmeyle öğrenci alan okulları tercih etmek zorundadır. Sınavla öğrenci alan okulları tercih etmek isteyen öğrenciler için de ‘Yerel Yerleştirme İle Öğrenci Alan Okullar’ ekranından tercih yapılmaması durumunda bu öğrencilere ‘Merkezi Sınavla Öğrenci Alan Okullar’ ile ‘Pansiyonlu Okullar’ tercih ekranları açılmayacak. Özel ortaöğretim kurumlarına ve yetenek sınavıyla öğrenci alan okullara kesin kayıt işlemini tamamlayan öğrenciler ise tercihte bulunamayacaklar. Öğrenciler; ‘Merkezi Sınav Puanı İle Öğrenci Alan Okullar’, ‘Yerel Yerleştirme İle Öğrenci Alan Okullar’ ve ‘Pansiyonlu Okullar’ olmak üzere üç grupta 5’er tercih, toplamda 15 tercih yapabilecek.

 

Yerel yerleştirme nedir? Merkezi yerleştirme nedir?

Yerel Yerleştirme, ortaöğretim kayıt alanları dikkate alınarak, öğrencilerin ikamet adresleri, ortaokullarda bulunuşlukları, tercih önceliği, okul başarı puanları, devam/devamsızlık ve yaş kriterleri ile okullara yapılan yerleştirmeyi ifade ediyor. Yerel Yerleştirme tercihleri yapılırken öğrenciler ikamet adreslerine göre belirlenen yeşil renkli “kayıt alanlarından”, mavi renkli  “komşu kayıt alanlarından” ve kırmızı renkli “Diğer” olarak adlandırılan kayıt alanından tercihte bulanabilecekler. Ancak öğrencilerin toplam 5 tercihlerinin en az üç tanesi kayıt alanı adı verilen birinci bölgeden olmak zorunda. Ayrıca, aynı okul türünden (Anadolu Lisesi, Anadolu İmam Hatip Lisesi, Mesleki ve Teknik Anadolu Lisesi) en fazla 3 tane tercih edilebilecek.

Merkezi Yerleştirme ise öğrencilerin Merkezi Sınav Puanlarına ve buna göre yapılan tercih önceliğine göre yapılacak yerleştirmeyi ifade etmektedir. Merkezi Sınav Puanına göre yerleşmek isteyen öğrenciler 10 Nisan 2018 tarihinde yayınlanan “Sınavla Öğrenci Alacak Ortaöğretim Kurumlarına ilişkin Merkezi Sınav Başvuru ve Uygulama Kılavuzu” ekinde yer alan Fen Liseleri, Sosyal Bilimler Liseleri, Proje Okulları (Anadolu İmam Hatip Liseleri, Anadolu Liseleri, Mesleki ve Teknik Anadolu Liselerinin Anadolu Bölümleri) ve Mesleki Teknik Anadolu Liselerinin Anadolu Bölümlerinden olmak üzere 5 tercih yapabilecekler.

Ortaöğretim kurumlarına yerleştirme sıralaması nasıl olacak?

Öğrenciler, ilk olarak ‘Yerel Yerleştirme İle Öğrenci Alan Okullar’ ekranından tercihte bulunmak zorunda. Yerel yerleştirmede tercihlerinden ilk üç okulu ‘Kayıt Alanı’ndan seçme şartıyla, en fazla beş okul tercih edilebilecek. Yapılan tercihlerde aynı okul türünden (Anadolu Lisesi, Mesleki ve Teknik Anadolu Lisesi, Anadolu İmam Hatip Lisesi) en fazla üç okul seçilebilecek. Yerel yerleştirmeyle girilen okullar için tercihlerini yaparak kayıtlarını tamamlayan öğrenciler, istemeleri halinde Merkezi Sınavla Öğrenci Alan Okullar ekranından en fazla beş; Pansiyonlu Okullar tercih ekranından da en fazla beş olmak üzere toplamda 15 okul tercihi yapabilecek. İlk olarak Merkezi Sınav Puanına göre yerleştirme yapılacak. Merkezi olarak yerleşemeyen öğrenciler yerel olarak yerleştirilecek.

Ortaöğretime geçiş sistemi veli ve öğrencileri neye zorluyor?

Bugüne dek çıkarılan mevzuat ve son olarak yayınlanan kılavuz beraber değerlendirildiğinde yapılacak ilk tespit yeni sistemin öğrencileri “Kayıt Alanı” adı verilen bölgede bulunan okullara yerleşmeye zorladığıdır. Öğrencilerin yerleşememe kaygısının istenmeyen okulların tercih edilmesine dair yönlendirme içerdiği görülmelidir. Yerel Yerleştirmede ve Merkezi Yerleştirmede tercih sayısının sınırlandırılması öğrencilerin seçme hakkını ve özgürlüğünü sınırlandırıyor.

Yerleştirme sırasında çocuklar istemediği okulu tercih etmek zorunda kalacak mı?

Yönetmelik ve kılavuz her ne kadar öğrencilerin zorunlu olarak istemedikleri okulları tercihte bulunmasını düzenlememiş olsa da, fiili durum öğrencilerin yerleşememe kaygısından kaynaklı istemedikleri okulları tercih etmeye yönlendirmektedir. Tercih sayısının ve tercihte bulunulan alanın sınırlandırılması kaygıyı artırıyor. Kılavuzun, özellikle “Yerel Yerleştirme” ile yerleşecek öğrencilerin, bir okul türünden en fazla 3 tane seçebilecek olmasını düzenlemesi sorunu artıracaktır.

 

Ortaöğretim kurumlarına yerleşemeyenler ne olacak?

Merkezi ve Yerel Yerleştirme sonucunda her hangi bir okula yerleşemeyen öğrencilerin farklı tarihlerde dört kez “Yerleştirmeye Esas Nakil Tercih Başvuruları” alınacak. Bu başvurular sonucunda da her hangi bir ortaöğretim kurumuna yerleşemeyen öğrenciler, 10-14 Eylül 2018 tarihleri arasında İl/İlçe Öğrenci Yerleştirme ve Nakil Komisyonlarına başvuru yapacaklar. Ancak bu komisyona başvuru sırasında her hangi bir okul tercihinde bulunulamayacak sadece yerleşmek isteği beyan edilecekler. Komisyonda başvuran öğrencileri açık bulunan kontenjanlara dengeli olarak dağıtacak. İşte tam da bu nokta öğrencilerin istemedikleri okullara komisyon marifeti ile yerleştirilmesine neden olacak.

Öğrencilerin büyük bir bölümünün akademik eğitim almak istediklerinden dolayı Anadolu Liselerini tercih edeceği için diğer okulları sürecin her hangi bir bölümünde tercih etmeyecektir. Bu durum geçtiğimiz yıllardan farklı olarak yerleştirme ve nakil döneminin sonunda çok sayıda öğrencinin her hangi bir okula yerleşememesi sonucu doğuracak. Doğal olarak bu öğrenciler açık kontenjanları olma olasılığı yüksek olan Mesleki ve Teknik Anadolu Liselerine ve Anadolu İmam Hatip Liselerine komisyon marifetiyle yerleştirilecektir.

Kayıt alanı dışındaki okullara yerleşmek mümkün mü?

Ortaöğretime Geçiş Tercih ve Yerleştirme Kılavuzu öğrencilerin Kayıt Alanı, Komşu Kayıt Alanı ve Diğer Kayıt Alanı olmak üzere üç ayrı kayıt alanında da tercih yapma olanağı tanıyor. Ancak kayıt alanlarından yapılan tercihlere tanınan öncelikler ve öğrencilerin çok büyük çoğunlukla akademik eğitim almasından dolayı kayıt alanda bulunan Anadolu Liselerinin kontenjanlarının çoğunluğunun ilk yerleştirme sonucunda dolma olasılığını artırıyor. Teorik olarak kayıt alanı dışında bulunan Anadolu Liselerine yerleşme olasılığı olsa da pratik olarak böyle bir durumun olma olasılığı çok düşüktür. Ancak öğrencilerin yoğun olarak tercih etmediği diğer okul türlerine kayıt alanı dışında yapılacak tercihlerle yerleşebilecektir.

Yerleştirme ve nakil komisyonları öğrencileri istemediği okula yerleştirebilir mi?

Evet, yerleştirebilir. Kılavuz her hangi bir ortaöğretim kurumuna yerleşemeyen öğrencilerle ilgili durumu şu şekilde düzenlemiştir: Sınavla ve yerel yerleştirme ile öğrenci alan okullardan hiçbirine yerleşemeyen öğrenciler ile 2017/2018 eğitim-öğretim yılında sınıf tekrarına kalan 9’uncu sınıf öğrencileri, il/ilçe öğrenci yerleştirme ve nakil komisyonlarına başvurmaları halinde yerel yerleştirme ile öğrenci alan okullardan kontenjan durumları uygun olan okullara 10-14 Eylül 2018 tarihlerinde komisyonca yerleştirilecektir. Ancak 14 Şubat 2018 tarihinde Ortaöğretim Kurumları Yönetmeliğinde yapılan değişiklikle Nakil ve Yerleştirme Komisyonunun öğrencileri tercihlerine göre açık olan kontenjanlara yerleştirilmesini düzenlemiştir: Madde 23- a) Komisyon; nakil ve yerleştirmeleri, ortaöğretim kayıt alanı içinde tercihe bağlı olarak öğrenci alan okullara dengeli bir şekilde yapar. Ancak, Millî Eğitim Bakanlığı Ortaöğretime Geçiş Yönergesi ve/veya Kılavuzu hükümleri çerçevesinde ortaöğretim kayıt alanı içindeki okullara yerleşemeyen öğrencileri, aynı merkez ilçe/ilçedeki diğer ortaöğretim kayıt alanlarındaki boş kontenjanı bulunan okullara tercihe ve OBP üstünlüğüne bağlı olarak yerleştirir.” Bu durum yönetmelikçe tanınan bir hakkın kılavuz aracılığı ile daraltılmasına neden olmakta, yaşanacak mağduriyetlerin önünü açmaktadır.

Eğitim-Sen ne öneriyor?

Öğrencilerin Merkezi Yerleştirme ve Yerel Yerleştirmede yapacakları tercihlerin en fazla 5 ile sınırlandırılması ve ayrıca öğrencilerin yerel yerleştirmede toplam 5 tercihinin en az üç tanesinin kayıt alanı adı verilen bölgeden tercih etmek zorunda olması öğrencilerin seçme hakkını engellemektedir. O nedenle tercihlerin sayısal, bölgesel ve okul türüne göre sınırlandırılması kaldırılmalıdır.
Okulların Kayıt Alanı, Komşu Kayıt Alanı ve Diğer Kayıt Alanı şeklinde üç ayrı gruba ayrılmış olması öğrencilerin istedikleri okulları tercih etmesini engellemektedir. Farklı kayıt alanı uygulamasına son verilmeli ve öğrencilerin istedikleri okulları tercih edebilmesinin önü açılmalıdır.
Öğrenci nakil ve yerleştirme komisyonları öğrencilerin tercihlerini almadan yerleştirme yapmamalıdır.
Öğrencilerin tercihleri alındıktan sonra yoğun olarak tercih edilen, koşulları uygun okulların kontenjanları artırılmalıdır.
MEB, daha fazla mağduriyet oluşmaması için hızla bir tartışma yürütmeli ve öğrencilerin mağdur olmalarını engelleyecek konularda adım atmalıdır.